Ném biên xa từng là đặc sản giúp Stoke City quậy tưng bừng ở Premier League cuối những năm 2000 và đầu thập niên 2010. Nhưng giờ đây, nó không còn là “đòn tủ” của riêng ai nữa, mà đã thịnh hành khắp giải đấu, được các đội mài giũa thành “nghệ thuật tác chiến”.

Ném biên trong thời đại “bóng chết” lên ngôi

Thập niên 2020 đang dần trở thành “kỷ nguyên của những tình huống cố định”. Khi bàn thắng từ phạt góc quay lại thành xu thế, khi những pha phát bóng kiểu bóng bầu dục trong các tình huống khai cuộc đang dần phổ biến, thì chiến thuật ném biên cũng không nằm ngoài dòng chảy đó: xa hơn, trực diện hơn, và hướng thẳng vào vòng cấm.

Chỉ tính trong 6 vòng đấu đầu tiên của mùa giải Premier League 2025/26, trung bình cứ 4 quả ném biên thuộc khu vực 1/3 sân đối phương thì có hơn 1 lần bóng được ném thẳng vào vòng cấm. Tỷ lệ này cao gấp đôi so với mùa giải trước và cho thấy sự biến đổi rõ rệt. Nhìn rộng hơn, đây thực chất là sự nối dài của một xu hướng đã kéo dài suốt 6 năm qua.

Tỷ lệ trung bình các pha ném biên xa tại Premier League so với Bundesliga, Serie A và La Liga trong 6 năm qua.

Những ví dụ có thể được tìm thấy ở khắp nơi. Arsenal đã thực hiện tới 11 quả ném biên xa trong trận bán kết lượt về Champions League với PSG hồi tháng 5, bất chấp việc họ đang chơi ở sân khấu lớn nhất và áp lực nhất. Điều đó chứng minh ngay cả những đội bóng hàng đầu cũng sẵn sàng phá bỏ “định kiến” để khai thác lợi thế từ tình huống tưởng như đơn giản này.

Trước đó, Cadiz tại La Liga (7 bàn) và Brentford ở Premier League (5 bàn) đã trở thành hai đội bóng tiêu biểu nhất châu Âu về khả năng tận dụng ném biên xa trong giai đoạn 2021-22 và 2022-23.

Midtjylland – một đội bóng ít tên tuổi ở Đan Mạch – đã gây tiếng vang khi xây dựng chức vô địch quốc gia đầu tiên (mùa 2014/15) dựa trên “kho báu bóng chết”, trong đó có những cú ném biên xa, và kể từ đó họ tiếp tục duy trì bản sắc này để giành thêm 3 chức vô địch quốc nội cũng như góp mặt ở Champions League.

Ngay cả ở cấp độ cao nhất của bóng đá châu Âu, chiến thuật này cũng không hề xa lạ. Simone Inzaghi trong nhiệm kỳ tại Inter Milan đã biến ném biên xa thành một phần bản sắc chiến thuật, giúp ông giành 6 danh hiệu quốc nội và đưa Nerazzurri vào tới 2 trận chung kết Champions League, trước khi chia tay CLB hồi mùa Hè vừa qua.

Một xu hướng chiến thuật thịnh hành tại Premier League

“Ngón đòn” kể trên thực ra không có gì quá xa lạ, đặc biệt là với bóng đá Anh. Nhưng để một chiến thuật được áp dụng rộng rãi đến mức trở thành xu hướng thì lại là câu chuyện khác. Hãy nhớ lại Stoke City với “vũ khí hủy diệt” của Rory Delap vào cuối những năm 2000 và đầu thập niên 2010: đội bóng này nổi bật và khác biệt, nhưng rốt cuộc lại chẳng có mấy CLB chịu sao chép cách tiếp cận ấy.

Lý do cũng dễ hiểu. Delap – người từng là VĐV ném lao thời trẻ – không chỉ sở hữu sức mạnh và độ ổn định phi thường, mà còn có khả năng ném với quỹ đạo cực kỳ phẳng. Điều đó giúp bóng đi nhanh, gần như bay thẳng tới giữa khung thành, ở một góc lý tưởng để cầu thủ có thể đánh đầu dứt điểm, thay vì những pha ném bổng, chậm và dễ bị hóa giải.

Chính sự khác biệt ấy đã tạo nên hiệu quả: trong giai đoạn đỉnh cao của Stoke, có tới 7 trong số 17 bàn thắng từ các tình huống ném biên xa dưới thời Delap được kết thúc trực tiếp chỉ sau một chạm.

Tuy nhiên, nếu nhìn vào hiện tại thì câu chuyện đã khác. Mùa giải năm nay, không có đội nào sở hữu một “chuyên gia ném biên” đạt đẳng cấp như Delap, và hình hài của chiến thuật ném biên xa cũng đã thay đổi đáng kể. Thống kê cho thấy, gần một nửa số pha ném biên đưa bóng vào vòng cấm ở 6 vòng đấu đầu tiên mùa 2025/26 đều được cầu thủ tấn công chạm bóng lần đầu trước khi trái bóng kịp bay tới khu vực 5m50.

Tỷ lệ những quả ném biên xa tại Premier League mùa này (chỉ tính những quả ném biên có độ xa từ 16m trở lên). Tỷ lệ bàn thắng kỳ vọng (xG) tính trong khoảng 10 giây sau khi bóng được ném đi.

Nguyên tắc cốt lõi, đặc biệt trong bối cảnh cách các đội phòng ngự hiện nay, là tạo ra sự hỗn loạn và tận dụng triệt để những tình huống bóng hai.

Thông thường, các đội sẽ có xu hướng lặp đi lặp lại cách bố trí phòng ngự phạt góc của mình: kéo cả 10 cầu thủ ngoài sân về, để những chuyên gia không chiến (thường là các trung vệ) đảm nhận vai trò kèm khu vực gần khung thành, đồng thời cắt cử người theo sát những mũi tấn công nguy hiểm nhất của đối thủ.

Cách tiếp cận này dẫn đến nhiều hệ quả. Trước hết, nó khiến đội phòng ngự bị dồn ép hoàn toàn trong vòng cấm, đồng nghĩa nếu họ phá bóng từ quả ném biên ban đầu, khả năng phải hứng chịu một quả tạt tiếp theo hoặc cú dứt điểm từ pha bóng hai là rất cao, bởi các tuyến phản công đã bị bó hẹp đáng kể.

Thứ hai, việc dồn đông người trong vòng cấm đúng là giúp tăng cơ hội có cú chạm bóng phòng ngự đầu tiên, nhưng đồng thời cũng biến khu vực này thành “rừng chân” khiến thủ môn đối mặt nhiều rủi ro hơn nếu muốn chủ động băng ra xử lý.

Trong giai đoạn mà nhiều thủ môn được lựa chọn vì khả năng chơi chân hơn là kỹ năng cản phá, điểm yếu trong việc xử lý bóng bổng lại càng lộ rõ.

Dĩ nhiên, vẫn có những ngoại lệ. Điển hình là Emiliano Martinez của Aston Villa. Thủ thành người Argentina thường xuyên chủ động đứng ở khu vực rìa 5m50 dù điều này từng khiến anh suýt phải trả giá trong trận hòa 1-1 trên sân Sunderland. Khi đó, Omar Alderete bật cao đánh đầu sau quả ném biên mạnh của Nordi Mukiele, và Martinez đã phải nhanh chóng lùi về, tung người bắt bóng ngay trên vạch vôi để cứu nguy.

Aston Villa đang là đội bóng để đối phương tung ra nhiều pha dứt điểm nhất từ các tình huống ném biên: tổng cộng 7 cú sút, con số cao nhất tại Premier League 2025/26.

Điều này phản ánh rất rõ bản chất hỗn loạn mà những tình huống ném biên xa có thể tạo ra: nhiều khi chính các hậu vệ lại tranh chấp cùng một quả bóng. Trận thua 1-3 gần đây của Man United trên sân Brentford là minh chứng điển hình, với cơ hội mười mươi dành cho Matthijs de Ligt.

Trong tình huống đó, từ quả ném biên thứ ba của Diogo Dalot, Benjamin Sesko chủ động di chuyển ngược hướng khung thành để kéo giãn hàng thủ. Hậu vệ Michael Kayode của Brentford đã ngăn cản Leny Yoro bật nhảy. Nhưng điều đáng nói là ngay cả khi không có cầu thủ United nào thực sự tranh chấp, Nathan Collins lại bật lên cùng đồng đội Igor Thiago. Kết quả, pha đánh đầu lẽ ra chỉ cần đưa bóng ra xa vòng cấm lại vô tình trở thành đường chuyền, đưa trái bóng đến một tình huống hai đánh ba có lợi cho United ở cột xa (ảnh dưới).

Matheus Cunha, nếu phản ứng nhanh hơn, hoàn toàn có thể tung ra cú sút. Nhưng cơ hội rốt cuộc lại rơi vào chân De Ligt, và trung vệ người Hà Lan chỉ có thể với người dứt điểm bằng chân trái, đưa bóng đi chệch cột dọc trong gang tấc.

Một kịch bản tương tự cũng xuất hiện ở trận hòa của Crystal Palace trước Nottingham. Bộ đôi Maxence Lacroix (trung vệ) và Jean-Philippe Mateta (tiền đạo cắm) đã có những pha di chuyển ăn ý như được lập trình sẵn: Lacroix xuất phát gần khung thành rồi lao ra hướng bóng, còn Mateta thì làm điều ngược lại.

Chính cú chạy chéo của Mateta đã kéo theo tiền vệ Elliot Anderson của Nottingham, tạo ra khoảng trống cho Will Hughes – người vốn có nhiệm vụ thu hồi bóng hai và ngăn chặn phản công. Và cơ hội đã đến ngay lập tức: sau khi Ibrahim Sangare không thể chạm bóng như ý, bóng bật vai anh rơi đúng vị trí Hughes. Tiếc rằng, cú vô-lê nửa nảy cực nhanh của tiền vệ bên phía Crystal Palace lại đưa bóng đi vọt xà ngang trong sự tiếc nuối của các CĐV.

Vũ khí cũ được nâng tầm thành “nghệ thuật tác chiến”

Trong bức tranh chiến thuật ném biên xa hiện tại, nhân tố tấn công quan trọng nhất không còn là cầu thủ trực tiếp tranh chấp bóng bổng ở điểm rơi đầu tiên, mà lại là những người âm thầm băng cắt ở cột xa.

Một ví dụ tiêu biểu chính là cơ hội mười mươi mà Jacob Murphy có được cho Newcastle trong trận gặp Wolves tại vòng 4 Premier League 2025/26. Từ cú ném biên vòng cung của Tino Livramento, Newcastle dồn 6 người ra khu vực cột gần để đấu 6 hậu vệ Wolves. Joelinton, vốn không phải trung vệ, nhưng đã giành chiến thắng trong pha không chiến đứng với Andre. Quả đánh đầu lắc bóng của anh vô tình đưa bóng đi về phía cột xa (ảnh dưới).

Khi bóng lăn ngang qua giữa Tolu Arokodare và Toti Gomes, Murphy – người được bố trí ở cột xa – cùng Bruno Guimaraes đồng loạt băng cắt phía sau Rodrigo Gomes, kẻ vẫn đứng yên bất động. Tình huống này gần như chắc chắn sẽ có bàn thắng, nhưng đáng tiếc Murphy lại sút trúng người thủ môn Sam Johnstone ở khoảng cách chỉ vài mét.

Ở Premier League hiện nay, các cầu thủ Michael Kayode (Brentford), Antoine Semenyo (Bournemouth) hay Nordi Mukiele (Sunderland) đều được xem là những chuyên gia ném biên xa, nổi bật nhờ sự ổn định và những cú vung tay uy lực. Không phải ngẫu nhiên mà các HLV như Keith Andrews, Andoni Iraola hay Régis Le Bris đều xây dựng đội bóng với phong cách trực diện, thiên về sự quấy rối thay vì thứ bóng đá ban bật hoa mỹ.

Minh chứng rõ ràng nhất chính là hai bàn thắng từ tình huống ném biên của Brentford và Crystal Palace. Cả hai đều cho thấy mức độ nguy hiểm mà những pha băng cắt cột xa có thể tạo ra.

Với Brentford, đó là tình huống họ giành được bàn gỡ hòa 2-2 trước Chelsea ở phút 94. Kevin Schade thực hiện cú ném mạnh vào sát góc vòng 5m50. Thủ thành Robert Sanchez của Chelsea cố gắng băng ra cản phá, nhưng bị ba cầu thủ Brentford vây kín (xem 2 hình minh họa dưới đây).

Trong pha hỗn loạn ấy, Kristoffer Ajer bật cao, đánh đầu chuyền về phía cột xa. Fabio Carvalho – cầu thủ vừa được tung vào sân – ung dung băng lên dứt điểm. Đáng chú ý, Alejandro Garnacho, người được giao kèm Carvalho, lại mất tập trung – đúng kiểu mà các cầu thủ chạy cánh thường mắc phải ở tình huống phòng ngự cố định. Anh mải nhìn bóng và hoàn toàn không nhận ra đối thủ đã di chuyển ra sau lưng mình (xem hình minh họa dưới đây).

Crystal Palace, đội vừa ghi bàn quyết định vào lưới Liverpool từ một pha ném biên cuối tuần trước, tiếp tục chứng minh sự lợi hại khi đối đầu Aston Villa. Jefferson Lerma chịu trách nhiệm thực hiện ném biên, còn trung vệ Chris Richards được đẩy vào vòng cấm. Ngay khi bóng rời tay Lerma, Richards lao cắt vào trong, kéo theo sự chú ý của hàng thủ Aston Villa (xem ảnh minh họa dưới đây).

Crystal Palace bố trí tới 3 cầu thủ băng cắt, cộng thêm 2 cái tên chờ sẵn ngoài vòng cấm để xử lý bóng hai. Tuy nhiên, không phải Richards mà chính Maxence Lacroix là người chiến thắng trong pha không chiến, đưa bóng đổi hướng về cột xa. Ở đó, Ismaila Sarr băng vào đúng nhịp, nhẹ nhàng đệm bóng tung lưới Aston Villa.

Cần chú ý thêm một chi tiết quan trọng: Daniel Munoz và Daichi Kamada đều đã chủ động áp sát Ollie Watkins cùng Donyell Malen – hai mũi phản công lợi hại nhất của Aston Villa. Điều đó đồng nghĩa Crystal Palace vừa ghi bàn, vừa triệt tiêu khả năng phản đòn của đối thủ trong cùng một tình huống. 

Trong 6 mùa giải trọn vẹn gần nhất của Premier League, chỉ có đúng 5 trường hợp một đội bóng thực hiện trên 100 quả ném biên thẳng vào vòng cấm đối phương trong một mùa. Ba trong số đó thuộc về Brentford, còn lại là Cardiff và Huddersfield mùa 2018/19, mùa giải mà cả hai đều phải xuống hạng.

Điều đó cho thấy một sự thật thú vị: ném biên xa – cùng với các quả phạt góc xoáy vào trong hay những pha phản công nhanh – không còn là “ngón đòn xưa cũ” chỉ dành cho những kẻ chiếu dưới, dùng để tìm bàn gỡ trong tuyệt vọng trước các đối thủ mạnh hơn. Nó giờ đây đã trở thành vũ khí được ưa chuộng của cả những ứng cử viên vô địch, như lời Mikel Arteta, HLV Arsenal, từng nói mùa trước: “Chúng tôi muốn trở thành nhà vua trong mọi khía cạnh.” Và đó cũng là lý do tại Ngoại Hạng Anh mùa giải này có tới 6 đội đang trên đà chạm mốc 100 tình huống ném biên xa bao gồm Brentford, Bournemouth, Crystal Palace, Tottenham, Newcastle và Sunderland.

Bóng đá thay đổi theo thời gian, chiến thuật cũng phản ánh sự chuyển dịch ấy. Nhưng nếu nhìn kỹ, có thể thấy diện mạo hiện tại khác xa thời Stoke City của Rory Delap. Premier League ngày nay không còn phụ thuộc vào một “cánh tay thần sầu” duy nhất, mà là cả một hệ thống với sự đa dạng chiến thuật và sự tính toán chi tiết để tận dụng từng quả ném biên thành thứ vũ khí cực kỳ nguy hiểm.

Nguồn bài viết: Long-throw tactics: How Premier League teams profit from back-post runs and second balls (The Athletic)

Elflaco 594 bài viết